شب یلدا یا شب چله آخرین روز ماه قوس، شب اول زمستان و درازترین شب سال است. فارسیان باستان با باور اینکه فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلند‌تـر شده و تابش نور ایزدی افزونی مییابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید میخواندند و برای آن جشن بزرگی برپا میکردند.
●پیشینه جشن
یلدا و جشن‌هـایی که در این شب برگزار میشود، یک سنت باستانی است. این جشن مراسمی آریایی است و پیروان میتراییسمـ آن را از هزاران سال پیش در سرزمین پارسیان برگزار میکرده اند. این جشن به اندازه زمانی که مردمـ فصول را تعیین کردند کهن است.
●مراسمـ و آداب جشن
آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن میوه خشک مخصوص، تربوز، انار و شیرینی و میوه‌هـای گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. در این شب همـ مثل جشن تیرگان، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسومـ است. حاضران با انتخاب و شکستن چارمغز از روی پوکی و یا پری آن، آینده گویی میکنند.
جشن شب یلدا جشنی است که از ۷ هزارسال پیش تاکنون در میان فارسیان برگزار میشود. ۷ هزار سال پیش نیاکان ما به دانش گاه شماری دست پیدا کردند و دریافتند که نخستین شب زمستان بلندترین شب سال است.
● آیین‌هـای جشن شب یلدا
یکی از آیین‌هـای شب یلدا، تفأل با دیوان حافظ است. مردمـ دیوان اشعار لسان الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی میگشایند و فال دل خویش را از او طلب میکنند.
در برخی دیگر از نقاط فارسی زبان نیز شاهنامه خوانی رواج دارد. بازگویی خاطرات و قصه گویی پدربزرگ‌هـا و مادربزرگ‌هـا نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده‌هـا دلپذیرتر میکند. اما همه اینها ترفندهایی است تا خانواده‌هـا گرد یکدیگر آیند و بلندترین شب سال را با شادی و خرسندی به سپیده برسانند.
برای مردمـ فارس در تمامـ دنیا، کمتر کسی را ممکن است ببینید که خوردن تربوز در شب یلدا جزء آداب و شیوه آن نباشد. در جاهای گوناگون، گونه‌هـای تنقلـات و خوراکی‌هـا به تبع ژیرامون و شیوه زندگی مردمـ منطقه بهره برده میشود اما تربوز میوه‌ای است که هیچ گاه از قلمـ نمی افتد، زیرا شمار زیادی به این باورند که اگر مقداری تربوز در شب چله بخورند در سراسر چله بزرگ و کوچک یعنی زمستانی که در پیش دارند سرما و بیماری بر آنها غلبه نخواهد کرد.
●جشن شب یلدا
جشن شب یلدا یک جشن کاملـاً زنده است. یلدا و مراسمی که در نخستین شب بلند زمستان و بلندترین شب سال برپا میکنند سابقه یی بسیار دراز دارد.
این جشن که یکی از کهن ترین جشن‌هـای باستانی است در اصطلـاح به آن شب چله همـ میگویند. چله بزرگ از یکمین روز ماه جدی جشن خرمـ روز تا دهمـ دلو که جشن سده است به طول میانجامد و آن را چله بزرگ مینامند به آن دلیل که شدت سرما بیشتر است، آنگاه چله کوچک فرا میرسد که دهمـ از دلو تا بیستمـ حوت به طول میانجامد و سرما کمـ کمـ کاسته میشود.
چله اول که اولین روز زمستان و یا نخستین شب آن است تولد مهر و خورشید شکست ناپذیر است، زیرا مردمـ دوره‌هـای گذشته که پایه زندگی شان برکشاورزی و چوپانی قرار داشت و در طول سال با سپری شدن فصل‌هـا و تضادهای طبیعت خو داشتند و براثر تجربه و گذشت زمان با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت حرکت و قرار ستارگان آشنایی یافته و کارها و فعالیتشان را براساس آن تنظیمـ میکردند و به تدریج دریافتند که کوتاهترین روزها آخرین روز پاییز یعنی سی امـ قوس و بلندترین شب‌هـا شب اول زمستان است اما بلـافاصله بعد از این با آغاز جدی روزها بلندتر و شب‌هـا کوتاه‌تـر میشود.
اقوامـ قدیمـ آریایی جشن تولد آفتاب را آغاز زمستان میگرفتند خصوصاً ژرمن‌هـا که این ماه را به خدای آفتاب نسبت میدهند چرا که آغاز زمستان مثل تولد خورشید است که از آن روز در نصف کره شمالی رو به افزایش و ارتفاع و درخشندگی میگذارد و هر روز قوی‌تـر میشود.
به هر صورت امروزه همـ فارسی زبانان در سراسر جهان این جشن زیبا را در کنار یکدیگر برگزار میکنند و به خواندن شاهنامه و گرفتن فال حافظ و و قصه گویی که همۀ اینها زمینه‌ای برای دور همـ نشستن خانواده است، میپردازند.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/12154
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
